Door Synke Hotje & Trixie Hölsgens:

Landeskunde is hot. Als je tenminste afgaat op de ruimte die Landeskunde-weetjes tegenwoordig innemen in de lesmethodes voor Duits, de toegenomen inzet van digitale bronnen zoals “LogoTV” en “Tagesschau in 100 Sekunden” in Duitse lessen en een gestegen interesse in Nederland voor Duitsland en de Duitse cultuur; maar hoe staat het daadwerkelijk met Landeskunde als onderdeel van de Duitse les? Een relevante vraag met zicht op Curriculum.nu, waarin cultuur een prominentere rol in de MVT krijgt.

“Leerlingen Duits kennen nauwelijks Duitse boeken of auteurs. Gevraagd hiernaar, komen zij zelfs met Hitler aandraven.”

Het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) heeft in 2017 in het Belevingsonderzoek Duits onderzocht hoe leerlingen de lessen Duits ervaren. Gevraagd naar actualiteit in de les, geeft slechts 25% van de leerlingen aan dat actualiteit “regelmatig” of “veel” behandeld wordt[1], terwijl 65% van hun docenten zegt regelmatig tot vaak de actualiteit te bespreken. Wat is hier aan de hand? De diepte-interviews geven uitsluitsel: de filmpjes en het nieuws worden soms ingezet voor taalvaardigheid, maar meestal ter ontspanning of ter afwisseling (“omdat het leuk is”). Hier worden dan veelal geen opdrachten bij gemaakt. Alleen waar het gedidactiseerde Frühstücksei van het DIA – een wekelijkse opdracht rond een actueel Duits thema[2] – wordt ingezet, vindt een verwerking op taal én inhoud plaats. Substantiële kennis over Duitsland is wellicht daarom dan ook nauwelijks aanwezig bij de leerlingen (met uitzondering van de namen van het Duitse voetbalelftal en de naam van Angela Merkel).

De eerste vraag die wij ons stellen: wat is hiervoor de reden? Interessant is dat moedertaalsprekers en docenten met buitenlandervaring meer actualiteit behandelen. Zij zijn beter op de hoogte van Duitse culturele verschijnselen. Betekent dit dat de rest van de docenten te weinig kennis van het land van de doeltaal heeft? Deels zal dat wel kloppen, maar het vraagt van íedere docent veel tijd om bij te houden wat er in de Duitstalige landen gaande is. Wie heeft er nu tijd om iedere avond de “Tagesschau” én “Zeit im Bild” én “Schweiz aktuell” te kijken? Dan is de “Tagesschau in 100 Sekunden” wel zo handig…

Hoe erg is het als docenten het laatste nieuws niet kunnen bijhouden? Niet erg, vinden wij, maar we weten wel dat het behandelen van actuele ontwikkelingen in de Duitse les samenhangt met een hogere waardering voor het vak. Ook het nut van het leren van die taal wordt meer ervaren.[3] Daarom krijgt het Frühstücksei, dat in 2013 al door het DIA in het leven is geroepen om de docent werk uit handen te nemen, onze volledige aandacht. Het aantal docenten dat er wekelijks gebruik van maakt, neemt dan ook nog steeds toe. Naast het Frühstücksei is bijvoorbeeld Deutsche Welle een geschikte bron voor actualiteit in de les.

Wel zou de docent een goede kennisbasis moeten hebben. Daar hoort een verblijf in Duitsland zo nu en dan bij. Daarnaast is een nascholing in eigen land bij het Goethe-Institut, DIA of een culturele instelling een goed idee. Net als het bijhouden van Duitstalige literatuur en ruimte hiervoor vrijmaken tijdens de les, want op dit gebied gaat het behoorlijk mis de afgelopen jaren. Leerlingen Duits kennen nauwelijks Duitse boeken of auteurs. Gevraagd hiernaar, komen zij zelfs met Hitler aandraven.[4] In de onderbouw van het voortgezet onderwijs worden helemaal geen boeken gelezen bij Duits. Gelukkig is er ook voor dit onderdeel ruim aandacht in het stuk dat het Ontwikkelteam Engels/MVT op 10 oktober aan de minister wil voorleggen. Want hiermee vang  je twee vliegen in een klap: je oefent leesvaardigheid en krijgt de cultuur er gratis bij.

Met de extra aandacht voor cultuur en literatuur binnen Curriculum.nu valt dus veel winst te behalen. De docenten kunnen hun vak meer naar hun eigen interesses inrichten met meer aandacht voor Landeskunde. Leerlingen gaan hierdoor het vak Duits (en de andere MVT) meer waarderen. Hopelijk kunnen we in de komende periode gaan definiëren welke Landeskunde we aan leerlingen willen overbrengen, en met welke methodieken. Alles is immers cultuur, dus een richtlijn hierin is geen overbodige luxe.

Synke Hotje en Trixie Hölsgens (Duitsland Instituut Amsterdam)

Deze blog maakt deel uit van ‘Geef handen en voeten aan Curriculum.nu’, een reeks die tot doel had eerste ideeën rond de verdere uitwerking van Curriculum.nu te verzamelen van de aanloop naar de presentatie van de eindproducten tot aan de landelijke studiedag van Levende Talen. Klik hier voor een overzicht van alle blogs.

[1] Belevingsonderzoek Duits 2017, pag. 21.

[2] www.duitslandinstituut.nl

[3] Belevingsonderzoek Duits 2017, pag. 31.

[4] Belevingsonderzoek Duits 2017, pag. 61.

*De afbeelding is van Claudia Dekkers (DIA).