Door Amy Klipp en Louise Alix Taylor:

Je wordt aan de ene kant verteld dat je de doeltaal in de les moet spreken maar aan de andere kant krijg je te horen dat het oké is om ruimte te laten voor andere talen. Maar hoe moet dat dan bij Engels in het basisonderwijs en bij NT2-leerlingen?

Een van de grote opdrachten van Curriculum.nu gaat specifiek over meertaligheid. Meertaligheid speelt een rol bij alle opdrachten, want een meertalig kind schakelt zijn voorkennis niet uit bij de deur; dit neemt hij of zij overal naartoe. Bovendien weten we dat hoe de leerkracht hiermee omgaat voorspellend kan zijn voor het studiesucces van het kind (Reljic, Ferring, & Martin, 2015).  Dit onderwerp is des te meer actueel omdat de talige achtergrond van leerlingen sterk aan het veranderen is: leerlingen van anderstalige komaf komen steeds vaker voor, ook buiten de Randstad (van Eck, van Dam, & de Groot, 2013) in elk school door het hele land. Ons land is demografisch anders dan in 1986 toen het Engels verplicht werd in het basisonderwijs en men op de Pabo leerde dat doeltaal als voertaal de enige manier was om vreemde talen te onderwijzen aan jonge kinderen.

“Ons land is demografisch anders dan in 1986 toen het Engels verplicht werd in het basisonderwijs en men op de Pabo leerde dat doeltaal als voertaal de enige manier was om vreemde talen te onderwijzen aan jonge kinderen.”

Onderzoek toont aan dat het loont om de thuistalen en -culturen toe te laten in de klas. Terwijl de situatie per land nogal verschilt, zijn de ervaringen m.b.t. het toelaten van thuistalen in het onderwijs overwegend positief. Het is dus hoog tijd dat meertaligheid gemeengoed wordt in het Nederlands onderwijs. Volgens de SLO (Smit & Nederlof, 2018) geven vele leerkrachten aan zich zorgen te maken dat het Nederlands eronder zal lijden als thuistalen worden toegelaten in het klaslokaal. Verder geven leraren aan bang te zijn voor controleverlies in de klas en voor groepsvormen en uitsluiting doordat ze zelf deze talen niet beheersen (van Praag, et al., 2016).  De angsten die leerkrachten uiten, gaan echter voorbij aan de behoeftes en welzijn van het meertalige kind. Wanneer meertalige kinderen hun thuistaal niet mogen gebruiken, worden zij uitgesloten van het succesvol maken van schoolse taken, kunnen ze zichzelf minder adequaat uitdrukken, en leren ze dat hun thuistaal en -cultuur er niet toe doet met als resultaat onvoldoende vooruitgang in alle talen.

“De angsten die leerkrachten uiten gaan echter voorbij aan de behoeftes en welzijn van het meertalig kind.”

Na jaren van mislukt OALT-onderwijs (Turkenburg, 2001), rijst de vraag: hoe thuistalen in het onderwijs wél toe te laten? Hierover zijn tal van ideeën en voorbeelden te vinden, zoals in de publicatie “Antwoorden op vragen over omgaan met meertaligheid in het onderwijs in het Nederlands taalgebied” (De Graaf, Delarue, & De Coninck, 2019), of “Talensibilisering in het basisonderwijs: op een positieve manier omgaan met talen in de klas” (Jonkheere, zd).

Een voorbeeld uit de praktijk kan gevonden worden aan de Scoil Bríde, een basisschool net buiten Dublin.  Toen de schoolpopulatie ineens veranderde van een witte arbeidersschool naar één met meer dan veertig verschillende thuistalen, besloot de school deze talen een plek te geven. In de klas mogen leerlingen elkaar helpen in hun moedertaal, ze worden regelmatig gevraagd hoe ze een onderwezen concept in hun eigen taal zouden benoemen, en wanneer ze het woord in hun thuistaal niet weten, vragen de leerlingen hun ouders om hulp.  Onder de witte arbeidersleerlingen, die inmiddels maar 20% van de schoolpopulatie vormen, betekent dit dat ook zij hun ouders inschakelen voor extra oefening met hún bijzondere thuistaal, het Iers.  De resultaten zijn goed: de toetsscores voor Engels en Iers gaan gestaag omhoog, en de school presteert nu boven het landelijk gemiddelde.

Geschreven door Amy Klipp (Hogeschool Leiden) en Louise Alix Taylor (Hogeschool van Amsterdam)

Deze blog maakt deel uit van ‘Geef handen en voeten aan Curriculum.nu’, een reeks die tot doel had eerste ideeën rond de verdere uitwerking van Curriculum.nu te verzamelen van de aanloop naar de presentatie van de eindproducten tot aan de landelijke studiedag van Levende Talen. Klik hier voor een overzicht van alle blogs.