Door Michelle van Dijk, schoolleider, docent Nederlands, schrijver en hertaler 

Morgen skip ik een lesuur. Mijn dochter (17 jaar, 6 vwo) presenteert haar profielwerkstuk en daar wil ik bij zijn. Voor haar pws schreef ze een boek in het Engels, geïnspireerd op Griekse mythologie; fantastisch.

(Voor wie denkt dat dit niet anders kon met een schrijvende moeder, door DNA of opvoedkundige dwang: natuurlijk, ik doe mijn uiterste best, maar ze heeft óók een NT-profiel met informatica en ze heeft dit toch echt allemaal zelf gedaan.)

Haar docent noemde de mogelijkheid van pws-prijzen. Aangezien ik in de loop der jaren ook wat profielwerkstukken gecoördineerd of begeleid heb, ken ik die mogelijkheid. Ik zocht het eens op, een bijna compleet overzicht vind je bijvoorbeeld hier.

Aanmelden gaat bijna altijd via de docent, dus als moeder bemoei ik me er verder niet mee. Wel krijg ik van de school in mailtjes over de pws-presentaties herhaaldelijk te horen dat leerlingen met een technisch profielwerkstuk maar liefst €6.000,- kunnen verdienen (een regionale prijs, Nextech). Leuk, hoor.

Dit zet me toch wel aan het denken en ik kijk nog eens naar de prijzen die er zijn:

Profielwerkstukprijzen zijn er vooral voor vwo’ers, voor mavo is er bijna niets. Dat is jammer, want het profielwerkstuk kan op alle niveaus een mooie stimulans zijn voor een uitdagende inhoudelijke opdracht en een ingang voor loopbaanoriëntatie.

Profielwerkstukprijzen zijn vaak ingericht op de profielen. Ja, zul je zeggen, dat is het werkstuk toch ook? Nee. Het pws moet gekoppeld zijn aan een (groot) examenvak: dus geen lichamelijke opvoeding en maatschappijleer, maar wel Nederlands, Engels, andere talen, andere profiel- en keuzevakken. De talen zijn geen profielvakken, want ze zitten altijd in het gemeenschappelijke deel (bij vwo geldt dat ook voor de derde taal). En zoals het voorbeeld van mijn dochter illustreert, hoef je geen CM’er te zijn om een taal-pws te maken. Het zou beter een ‘examenwerkstuk’ kunnen heten.

Het soms of een taal alleen een vak van vaardigheden is, en niet een studieterrein waar veel in te onderzoeken valt.

In de praktijk kiezen bijzonder weinig leerlingen voor een pws in een van de talen; en er kiezen ook veel te weinig leerlingen voor een vervolgstudie in een van de talen. Het lijkt in de beleving soms of een taal alleen een vak van vaardigheden is, en niet een studieterrein waar veel in te onderzoeken valt. Ontzettend zonde. Binnenkort zal ik eens een paar voorbeelden tonen van onderzoeken in de taalkunde van 4 en 5 vwo; ze zijn geïnteresseerd, creatief, zien veel onderzoeksmogelijkheden en komen zonder veel aansporing tot allerlei ideeën.

Terug naar het lijstje: in sommige vakken zijn er prijzen van de vakvereniging, bijvoorbeeld bij maatschappijwetenschappen, Duits, Nederlands en wiskunde. Maar niet bij Engels, economie of BSM (bewegen, sport en maatschappij). Dat is vreemd, je kans om die extra stimulans vooraf en waardering achteraf te krijgen, je kans om je te profileren, hangt af van het initiatief van enkele docenten (net als cadeautjes bij de diplomering voor de beste resultaten in vak A en B, maar niet in alle andere vakken).

En in vooral natuurvakken zijn er nog wat extra prijzen. Innovatie, duurzaamheid, water, het wereldvoedselvraagstuk en de eerder genoemde regionale techprijs. De prijs deed me denken aan de campagne ‘kies techniek’: in groep 8 gingen we in 1993 bij de plaatselijke machinefabriek kijken, en bij geen enkel ander bedrijf. Het is niet nieuw dat er in die hoek al vroeger en meer gepromoot en gescout wordt (denk ook aan pre-academische programma’s en aan headhunters naast de collegebanken), ‘kies techniek’ betekent vandaag de dag ook een grote voorkeur voor het NT-profiel. Maar andere vakken hebben de spotlight ook zo hard nodig (denk aan: lerarentekort Duits, Frans, Nederlands, totale ontlezing, et cetera). (Voor de volledigheid: Rijksmuseum Junior Fellowship beloont profielwerkstukken met een link naar het museum, en ik ken niet alle regionale prijzen.)

In een wereld waarin we 24/7 communiceren, hebben we experts in taal en cultuur juist meer dan ooit nodig.

Is het ontbreken van de spotlight op de talen, maar ook andere ‘maatschappijvakken’ willekeur, of is het een geldkwestie? Ik bedoel dit niet cynisch, ik vind het een belangrijke vraag. Regionale prijzen worden (mede) door bedrijven betaald, maar ook prijzen van universiteiten met de gehele organisatie eromheen hebben een prijskaartje. Campagnes, trends en prijzen beïnvloeden de keuzes van jongeren, beïnvloeden hun leren. Is dat per definitie slecht? Misschien niet, maar willekeur of economisch belang zou niet de motor van wetenschappelijk leren moeten zijn. Kleine talenstudies vechten keer op keer voor hun bestaansrecht. In een wereld waarin we 24/7 communiceren, hebben we experts in taal en cultuur juist meer dan ooit nodig.

Een beetje off-topic, daarom werk ik dit niet verder uit: ik ben sowieso geen fan van de profielen.

Wat ik eigenlijk wil zeggen, is: kan er een talen-pws-prijs komen?

Dit schooljaar nog?

Deze bijdrage is eerder verschenen op LinkedIn.