De vernieuwde concepteindtermen voor het talenonderwijs vragen van leerlingen dat ze niet alleen een taal leren beheersen, maar ze ook werken aan doelen als interculturele competentie, kritische geletterdheid en burgerschap. Literatuur is een bij uitstek geschikt middel om deze bredere persoonlijke en sociale vaardigheden te bevorderen, maar hoe geef je dat concreet handen en voeten in de les? 

Docenten Nederlands kunnen hiervoor al bijna tien jaar terecht op LitLab, een online laboratorium voor verdiepend en onderzoekend lezen. Vooral de werkvorm van de leesclubs wordt veel gebruikt: een digitaal kaartspel met discussievragen bij gelezen boeken (variërend van historische klassiekers tot youngadultromans) zet leerlingen aan tot een dialoog met de teksten en met elkaar. Naast de Nederlandstalige Lijsters worden sinds vorig jaar ook bij alle titels in de Engelstalige Blackbirdsreeks een leesclub gemaakt. Recent heeft LitLab zijn werkterrein uitgebreid naar het schoolvak Frans, met een gevarieerd aanbod in twee verschillende werkvormen. 

Clubs de lecture

De clubs de lecture zijn de Franstalige versie van de leesclubs, met dit verschil dat er steeds een voorbereidende opdracht is toegevoegd die leerlingen op weg helpt bij het begrijpen van de tekst. Wanneer ze het boek hebben gelezen en de plot in grote lijnen overzien, werken leerlingen in de klas groepsgewijs een aantal vragenrondes door. De discussiekaarten op de website van LitLab nodigen hen eerst uit tot persoonlijke reacties en vervolgens meer analytische reflectie op de tekst. 

Bij La petite fille de Monsieur Linh van Philippe Claudel worden leerlingen aangemoedigd om na te denken over thema’s als verlies en migratie. In de leesclub over Monsieur Ibrahim et les fleurs du Coran van Éric-Emmanuel Schmitt ligt de nadruk op cultuurverschillen en zingeving en bij Qui a tué mon père van Édouard Louis draait het om familierelaties en sociaal onrecht. Er zijn ook leesclubs bij Regarde les lumières mon amour van Annie Ernaux en de filosofische klassieker Le Petit Prince van Antoine de Saint-Exupéry. De kern is steeds dat leerlingen een tekst niet alleen begrijpen, maar dat ze ook samen nadenken over de ideeën die erin doorklinken en de literaire middelen die de auteur daarvoor gebruikt.

Voorbeeldvragen uit de club de lecture bij Le petit prince van Antoine de Saint-Exupéry

• • Selon le narrateur, les adultes voient le monde d’une manière différente des enfants. Le narrateur dit: ‘Les grandes personnes ne comprennent jamais rien toutes seules.’ Es-tu d’accord avec lui ? Peux-tu donner un exemple ?
  • A la fin du livre, le petit prince est mordu par un serpent et il retourne à sa propre planète. Qu’est-ce que cette fin symbolise selon toi ? Quelles émotions est-ce qu’elle évoque chez le narrateur (et chez le lecteur) ?

Explorations

Naar analogie van de ‘staaltjes’ voor het vak Nederlands is ook een serie opdrachten gemaakt bij kortere teksten. In deze explorations onderzoeken leerlingen steeds twee korte tekstfragmenten die thematisch met elkaar samenhangen. Deze werkvorm leent zich bij uitstek voor het trainen van leesvaardigheid en literaire competenties bij leerlingen voor wie het lezen van een hele Franstalige roman wat teveel gevraagd is.

In de explorations kijken leerlingen bijvoorbeeld naar verschillen in stijl en perspectief bij twee versies van het beroemde verhaal over le collier de la reine: enerzijds het boek (en de serie) over Arsène Lupin en anderzijds een historisch artikel. Ook poëzie en liedteksten komen uitgebreid aan bod, onder meer in een item dat Angèle’s activistische chanson Balance ton Quoi verbindt met de actuele maatschappelijke discussie over consent. 

Voorbeeldvragen uit de exploration ‘Comparer deux chansons’ over For me formidable (Charles Aznavour) en Formidable (Stromae) :

• • Compare les deux chansons au niveau des aspects musicaux (genre, voix, instruments, rythme etc). Comment ces aspects renforcent-ils l’émotion ? Quelle chanson te touche le plus, et pourquoi ?
  • Les deux chansons utilisent une forme d’ironie pour parler des relations amoureuses, mais elles le font de manière très différente. Compare l’effet de l’ironie dans les deux textes.

Aansluiting bij de vakvernieuwing

De onderwerpen van de clubs de lecture en explorations zijn divers en stimuleren reflectie op maatschappelijke en culturele thema’s. Ze sluiten dus perfect aan bij het nieuwe concepteindexamenprogramma Frans. Een van de speerpunten daarin is cultuurbewustzijn: leerlingen moeten inzicht verwerven in de culturele diversiteit van de doeltaal en de contexten waarin die taal wordt gebruikt. LitLab Frans maakt dit tastbaar door leerlingen te confronteren met uiteenlopende stemmen en perspectieven, van Franse migrantenverhalen tot literaire klassiekers over thema’s als rechtvaardigheid en identiteit. Even belangrijk is de link met burgerschapsvorming: literatuur biedt rijke mogelijkheden om morele en maatschappelijke vraagstukken te verkennen. 

Door te discussiëren over personages die geconfronteerd worden met dilemma’s, door parallellen te trekken met hun eigen leefwereld of met actuele debatten, oefenen leerlingen in kritisch denken en in het formuleren van een eigen visie. Met de introductie van de clubs de lecture en explorations wil LitLab bereiken dat literatuur een centrale plek krijgt in de Franse les als oefenterrein voor geïntegreerde taalvaardigheid, cultuurbewustzijn en maatschappelijke betrokkenheid.

Meer weten over de achtergrond van de LitLab leesclubs ? Zie https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltm/article/view/1962/1566 

Deze bijdrage is eerder verschenen in Levende Talen Magazine no. 7, 2025