Communicatief taalonderwijs gaat ervan uit dat leerlingen al snel gaan spreken in de vreemde taal. Wat begint met het imiteren van eenvoudige dialoogjes, groeit stapsgewijs uit naar vrijere spreektaken. Dat klinkt logisch en vanzelfsprekend, maar veel leraren zullen met mij beamen dat dit in de praktijk verschillende uitdagingen met zich meebrengt. Want hoe zorg je ervoor dat álle leerlingen actief en betrokken zijn tijdens spreekopdrachten – en niet slechts een handjevol? In vrijwel elke klas zijn er bovendien leerlingen die zich ongemakkelijk of angstig voelen bij het spreken in de vreemde taal. Deze spreekangst – in de literatuur bekend als foreign language anxiety – kan ertoe leiden dat leerlingen zich terugtrekken en nauwelijks actief deelnemen aan spreekopdrachten. Een andere uitdaging is het geven van feedback. Hoewel feedback een sleutelrol speelt in het leerproces en essentieel is voor het ervaren van vooruitgang, is het in de praktijk lastig om na een spreektaak gerichte, individuele feedback te geven – onder andere vanwege de vluchtigheid van gesproken taal en volle klassen. Deze praktijkervaringen vormden de aanleiding voor mijn promotieonderzoek. Ik wilde onderzoeken of digitale technologieën – en in het bijzonder een app – leerlingen kunnen ondersteunen bij het vloeiender leren spreken én het overwinnen van spreekangst. Vloeiendheid (fluency) is het moeiteloos en vlot kunnen produceren van spraak, zonder onnatuurlijke pauzes en andere haperingen. Voor mijn onderzoek ontwikkelde ik de app Reppen, die centraal stond in de studie. 

De app Reppen: strategieën trainen en spreektaken uitvoeren

De app bestaat uit twee onderdelen: een vloeiendheidstraining en taakgerichte spreeklessen. De vloeiendheidstraining helpt leerders om zich bewust te worden van kenmerken van vloeiende spraak (zoals het vermijden van lange pauzes) en biedt strategieën aan om vloeiender te leren spreken. Denk aan het omschrijven van onbekende woorden, routineformuleringen (bijv. hoe noem je dat?) of het gebruiken van tussenwerpsels (bijv. nou, kijk). Tijdens spreekopdrachten oefenen de leerlingen met deze strategieën en krijgen ze via automatische spraakherkenning feedback van de app, onder andere op spreeksnelheid en pauzes (zie figuur 1). Bij een lage score geeft de app tips om een strategie toe te passen. Zo krijgen leerlingen inzicht in hun spreekstijl én concrete handvatten om zichzelf te verbeteren.

Figuur 1 Screenshots van de app Reppen

Spreektaak waarbij een fiets omschreven moet worden en vloeiendheidsstrategieën zoals routineformuleringen en omschrijvingen worden geoefend (links en midden). De spraakopname moet minimaal 30 seconden duren voordat deze geanalyseerd kan worden (midden). Scores voor spreektempo en fonatietijd (= de verhouding tussen spreektijd versus totale duur van de pauzes in de spraakopname) met feedbacktips (rechts).

Het tweede deel van de app bestaat uit taakgerichte spreeklessen, waarbij de focus niet ligt op vloeiendheid of vloeiendheidsstrategieën. In de app bereidt een pre-task de leerlingen voor op de spreektaak door een taalfunctie – zoals het geven van advies – en het bijbehorende vocabulaire aan te bieden. Vervolgens voeren de leerlingen de spreektaak uit, waarna de app feedback geeft op de variatie in het woordgebruik.

Het onderzoek: werkt het?

Om de effectiviteit van de app te onderzoeken, namen 89 Duitstalige scholieren deel aan een studie. Ze hadden een taalniveau van B1 of hoger in het Nederlands en werden verdeeld over drie groepen: twee experimentele groepen die met de app werkten, en een controlegroep die reguliere lessen volgde. Groep I startte met de vloeiendheidstraining (vier weken) en volgde daarna de taakgerichte spreeklessen (ook vier weken). Groep II begon juist met de taakgerichte spreeklessen en deed daarna de vloeiendheidstraining. De leerlingen werkten tijdens de les Nederlands twee keer per week ongeveer 15 minuten met de app. De resultaten laten zien dat de app daadwerkelijk helpt om vloeiender te leren spreken. Voor vloeiendheid werden significante verschillen gevonden tussen de experimentele groepen en de controlegroep. Deze effecten bleven ook zichtbaar bij de post-delay test, die zes weken na de interventie werd afgenomen. Daarnaast bleek dat de specifieke vloeiendheidstraining een positief effect had op de articulatiesnelheid. Wat betreft spreekangst werden er geen significante verschillen gevonden tussen de experimentele groepen en de controlegroep.

Wat betekent dit voor het taalonderwijs?

De app Reppen laat zien dat digitale tools een waardevolle aanvulling kunnen zijn op het reguliere taalonderwijs. Leerlingen kunnen zelfstandig oefenen, op een moment en plaats die voor hen prettig is. Dit vergroot hun autonomie en maakt extra oefening mogelijk buiten de lestijd. Deze flexibiliteit kan het taalonderwijs verrijken, omdat de app ook buiten de reguliere lesuren kan worden gebruikt. Daarnaast stimuleert de app – via expliciete instructie van vloeiendheidsstrategieën – de ontwikkeling van metacognitieve vaardigheden: leren nadenken over je eigen leerproces, strategieën toepassen en waar nodig bijsturen. Dit draagt niet alleen bij aan de taalvaardigheid, maar versterkt ook het zelfvertrouwen en de zelfstandigheid van leerlingen. Natuurlijk zijn er ook aandachtspunten. De spraakanalyse-technologie is nog niet feilloos; soms gaf de app geen volledig accurate analyses. Zo werd bijvoorbeeld af en toe aangegeven dat er lange pauzes waren, terwijl dit in werkelijkheid niet het geval was. Deze technische haperingen zijn vervelend, maar gezien de snelle ontwikkelingen in technologie is het waarschijnlijk dat dit probleem in de nabije toekomst aanzienlijk zal verbeteren.

Meer lezen?

Chamot, A. U., & Harris, V. (Eds.). (2019). Learning strategy instruction in the language classroom: Issues and implementation. Multilingual Matters.

De Jong, N. H. (2017). Spreekvaardigheid en vloeiendheid. In Vakwerk 11: Selectie uit de lezingen en presentaties conferentie BVNT2 (pp. 37-45).

Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of educational research, 77(1), 81-112.

Horwitz, E. K., Horwitz, B., & Cope, J. (1986). Foreign language classroom anxiety. The Modern Language Journal, 70, ii, 125 – 132. 

Reitsma. F., Michel, M. & Ruigendijk, E. (2025). The effect of an app-based training on L2 fluency and foreign language anxiety. [Manuscript in voorbereiding]. Department of Dutch Studies, Carl von Ossietzky Universität Oldenburg.