Zo’n zeventig Leraren in Opleiding uit alle windstreken verzamelden zich op 31 maart op het Science Park in Utrecht voor een intensieve netwerkdag. Naast het ontmoeten van andere kersverse talendocenten uit het hele land, deed ik kennis en inspiratie op vanuit zowel pedagogische als didactische invalshoeken. Het schoolvak Engels was goed vertegenwoordigd, maar ook docenten in wording voor de schoolvakken Frans, Spaans en ‘mijn’ vak Duits gaven samen met de diverse lerarenopleiders acte de présence.

Lesgeven in 2025

‘Wensen, macht, ontwikkeling, identiteit, cultuur, afkeer, saamhorigheid of onze dagelijkse beslommeringen: in al het menselijke speelt taal een essentiële rol.’ De schrijver van deze woorden, Sebastiaan Dönszelmann, was Host of the Day op de LIO-dag en opende de bijeenkomst. In zijn meeslepende lezing betoogde hij vanuit het belang van de Moderne Vreemde Talen, hoe we leerlingen het beste bedienen in deze roerige tijden, waarin het wereldtoneel mythologische vormen aanneemt en waar de klassieke tragedie niet voor onderdoet. Van zijn eerste tot zijn laatste woord bleef het muisstil onder de luisteraars. Dönszelmann’s speech ging recht naar mijn hart, naast het feit dat ik nu een gezicht heb bij de tekst die mij en veel andere LIO’s begeleidde tijdens vele uren studie. Ik vond het een grote eer om de man achter het Handboek vreemdetalendidactiek, dat leraren in opleiding van onder tot boven kennen, in het echt te mogen ontmoeten. Zijn woorden sloten precies aan bij de brede opdracht waar het onderwijs zich aan committeert, een onderwerp waar ik mij precies nu ook in het curriculum aan de RUG middels het vak Vorm je Visie mee bezighoud. Uiteraard stond deze dag ook in het teken van de nieuwe conceptkerndoelen en examenprogramma’s MVT. Een gegeven waar ik dankzij uitvoerige aandacht in de colleges inmiddels zeer sterk van doordrongen ben.

Teaching for belonging

De code switching die toen volgde verplaatste de aanwezigen naar de academische wereld. In een mix van Engels en Spaans vertelden Eva González en Lotte Henrichs over diverse onderzoeken naar meertaligheid op school en belonging. In de Verenigde Staten is het Latijns-Amerikaans Spaans een grote tweede taal, terwijl de wetenschappelijke onderzoeken in Europa rekening moeten houden met een veel grotere verscheidenheid aan tweede talen. Het inzicht dat er zo’n verschil is tussen de twee continenten wat meertaligheid betreft, prikkelde mijn Europeaanse geest. Afgezien van de verschillen, is het voor scholen over de hele wereld aanbevelingswaardig om alle leerlingen in de klas het gevoel te geven in die klas te horen. Pas als de leerling zich thuis voelt, kan hij of zij leren. Om zich thuis te voelen is het noodzaak dat leerlingen voelen dat alle verschillende afkomsten er mogen zijn. Deze grote opgave hebben we direct praktisch vastgepakt door een sterkte-zwakte-analyse in te vullen. Een aantal speerpunten van deze analyse zijn Opportunities to learn communally; Opportunities to make Real World Connections en Opportunities for Emotional Expression. Volop mogelijkheden dus.

Na afloop van de keynote gingen we in kleinere groepen uiteen voor een taaloverstijgende en vervolgens een taalspecifieke workshopronde.

Game Design

In de taaloverstijgende ronde koos ik voor de workshop Game Design door Calijn de Jong. 

We mochten spelletjes spelen en het was nog leerzaam ook! Het enthousiasme voor leren door te spelen spatte van Calijn af. Aan de hand van haar handige beslisboom leerde ik goed na te denken over welk spel geschikt is voor welk leerdoel. Tijdens het bepalen hoe je als leraar wilt dat je spel eruitziet, mag je jezelf prikkelende vragen stellen als ‘Welk gedrag lokken de bouwstenen uit?’ en ‘Welke emoties wil je dat het spel oproept?’ (Wauw, emoties in de klas uitlokken!). Het spel dat ik zelf met mijn groepje speelde, bestond uit persoonsvormen, onderwerpen en lijdende voorwerpen die met z’n drieën een kloppende zin moesten vormen. Hilarisch, want zo kwamen we bijvoorbeeld op Olifanten vangen regenwormen. Wat een passie toonde Calijn voor haar vak, net als alle andere sprekers! Deze interessante workshop verliet ik vol inspiratie om zelf nog meer met spelenderwijs leren aan de slag te gaan. De andere workshops waren ‘Doeltaal-Leertaal’ door Sebastiaan Dönszelmann; ‘It giet oan! Een doorlopende leerlijn met de nieuwe kerndoelen en eindtermen’ door Doris Abitzsch, Janneke Geursen en Ana Llamazares en ‘Het begint in jouw talenlokaal’ door Nadia Gerritsen.

Liebe Kitty

In de taalspecifieke ronde woonde ik de workshop voor het vak Duits bij, ‘Verschillende Duitse vertalingen van het dagboek van Anne Frank’ door Jacinta Timmers. Deze workshop werd gegeven in een vorm die praktisch één-op-één op de middelbare school uit te voeren is, inclusief het lesplan door het Duitsland Instituut. We vergeleken twee Duitse vertalingen van een fragment uit het dagboek van Anne Frank. De vergelijkingen met zowel de brontekst als met elkaar (de ene vertaling kwam al in 1950 tot stand, de andere in 1988) leverde bijzonder verrassende, eigenlijk regelrecht schokkende, inzichten op. Aansluitend beredeneerden we met elkaar waarom bepaalde vertaalkeuzes mogelijk gemaakt werden. Ook filosofeerden we erover welke tekst welk gevoel bij de lezer oproept. Bevlogen docente Jacinta sloot de les af met de vraag welke check-out-ideëen bij deze les zouden passen. Eén van de ideeën die ik opperde, was het door een vertaalmachine laten vertalen van hetzelfde fragment en die analyseren op vertaalkeuzes, aangevuld met de vraag welk gevoel die artificiële vertaling bij je opwekt. Als huiswerk kregen we van hetzelfde fragment twee vertalingen naar het Engels mee.

De taalspecifieke workshop voor Frans – ‘Op weg naar een integratie van taalverwerving, taalbewustzijn én cultuurbewustzijn met L’Étranger van Camus.’ – werd verzorgd door Rozanne Versendaal en Bert Le Bruyn. Gerdientje Oggel en Mayte Ibáñez gaven de workshop ‘Volar sin fronteras: explorando el mundo de las lenguas y la interculturalidad’. De LIO’s Engels hadden de keuze uit de workshop ‘Integrating Language Awareness in the Second Language Classroom’ door Trenton Hagar, Jacob de Ruiter en Dorus Berkers, en ‘Popcultuur: Cultuuronderwijs vormgeven door muziekteksten en contexten’ door Stef Siepel.

Netwerken

Tijdens de taaloverstijgende borrel gonsde het van de verschillende talen in de grote hal. Ik was blij verrast door de open, gezellige gesprekken. Of je nu voor de klas staat in Zuid-Holland of in Friesland, of je nu het vak Spaans, Engels, Frans of Duits geeft, er is ontzettend veel saamhorigheid! Samen werken we aan de brede opdracht van het onderwijs vanuit de passie voor ‘onze’ taal. Het minutieuze uitpluizen van vertalingen van Het Achterhuis gedurende workshopronde twee had voor mij persoonlijk een aanwijsbare meerwaarde, om twee redenen. Ten eerste heb ik enige tijd geleden de master Vertaalwetenschap (Universiteit Utrecht) gevolgd. De workshop deed dus veel luikjes in mijn hoofd weer opengaan! Ten tweede ben ik toevalligerwijs met een Lesson Study over Het Achterhuis bezig. Het moest zo zijn.