Regelmatig als ik, een internationale student uit Duitsland die in Nederland woont, hier in Den Haag mijn Duitszijn onthul, word ik begroet met een enthousiast “Ahhh Deutsch! Ich spreche auch ein bisschen Deutsch!”.

Deze reactie laat twee dingen zien: ten eerste hebben veel mensen in Nederland een directe relatie met Duits, vaak door hun schooltijd. En, misschien nog belangrijker: Duitstaligen vormen een belangrijke minderheid in Nederland. Deze groep reikt zelfs veel verder dan de ongeveer 350.000 Duitsers die in Nederland wonen, dit aantal omvat namelijk ook personen uit andere landen waar Duits een officiële taal is en personen van wie Duits een tweede taal is.

Mijn eerste observatie is natuurlijk niets anders dan anekdotisch bewijs vanuit mijn eigen ervaring als lid van de Duitstalige gemeenschap. Tot voor kort was er echter niet veel meer dan deze verhalen om de ervaringen van Duitstaligen in Nederland in kaart te brengen. Er is tot nu toe geen poging gedaan om de ervaringen van de Duitstalige gemeenschap systematisch in kaart te brengen. 

Om deze leegte op te vullen en betrouwbare gegevens te hebben om deze grote taal- en cultuurgemeenschap beter te begrijpen, werd het project Deutsch in den Niederlanden geïnitieerd en geleid door Naomi Truan, universitair docent Duitse sociolinguïstiek aan de Universiteit Leiden. 

Voor dit project heeft een groep studenten Duitse taal en cultuur van Naomi Truan aan de Universiteit Leiden in totaal 22 interviews afgenomen bij leden van de Duitstalige gemeenschap in Nederland. Zoals hierboven vermeld, is nationaliteit geen noodzakelijke eis om tot deze groep te behoren: De geïnterviewden voor dit corpus omvatten bijvoorbeeld vier Belgen en één Nederlander, en het project wil zowel de ervaring van eerste- als van tweedetaalsprekers omvatten. Hoewel het project streefde naar een brede vertegenwoordiging van verschillende leden van de Duitstalige gemeenschap in Nederland, reageerden er geen deelnemers uit Oostenrijk of Zwitserland op verzoeken tot deelname. Als jij dat toevallig bent en je zou graag geïnterviewd willen worden, neem dan vooral contact met ons op! 

Om een grote verscheidenheid aan Duitstaligen te bereiken, hebben we eerst contact gezocht met instellingen zoals  universiteiten, Goethe-instituten, ambassades en sociale en particuliere netwerken. Alle interviews werden in het Duits afgenomen en het is interessant dat slechts drie van de elf interviewers (bijv. de studenten van de Universiteit Leiden) Duits als hun eerste taal opgaven.

De deelnemers deelden hun complexe ervaringen met betrekking tot hun talige identiteit en de rol van het Duits in hun dagelijks leven. Veel geïnterviewden wonen al meer dan tien jaar in Nederland, maar zoeken nog steeds actief contact met andere Duitstaligen. Naast persoonlijke verhalen gingen de interviews ook over bredere linguïstische onderwerpen, waaronder taalideologieën, het gebruik van genderinclusieve taal, anglicismen en code-switching.

Dankzij financiering door de Education Innovation Grant van de Universiteit Leiden werd ik ingehuurd als student-assistent voor het project van Naomi Truan om te helpen met de transcriptie van de interviews en, indien gewenst door de deelnemers, het pseudonimiseren. Gedurende dit proces heb ik nauw samengewerkt met de interviewers en het was fascinerend om de verschillende houdingen en emoties te zien die verbonden zijn met het Duits voor mensen die opnieuw hebben bepaald wat ‘Heimat’ (een typisch Duits woord dat ’thuis’ betekent en een gevoel van verbondenheid uitdrukt) voor hen betekent. 

Kortom geven deze interviews inzicht in de ervaringen van Duitstaligen in Nederland en helpen ze bij het produceren van een database die voor iedereen beschikbaar is en gebruikt kan worden door vele disciplines, zoals taalkunde, geschiedenis, sociologie, geografie of culturele studies. Bovendien helpen projecten als deze het belang van het leren van talen en meertaligheid te onderstrepen, vooral gezien de bezuinigingen op onderwijsinstellingen en het dalende aantal studenten Duits.

Leonie Petzoldt

Verder lezen? Nathan Rauch, een andere student die betrokken was bij het project heeft ook verschillende blogs geschreven over het project. Lees hier deel 1, deel 2 en deel 3.

Interview transcripten:
Truan, Naomi, 2025, “German in the Netherlands”, https://doi.org/10.34894/3FQ4BX, DataverseNL, V1

The CC-BY 4.0. license means that the material may be reproduced and redistributed in any format or medium as long as the corpus is cited. Specifically: The interviews may be used, for example, for term papers and theses, but also as a source/citation for reports, newspaper articles, and your own research purposes. 

Contact:

Dr Naomi Truan, Leiden University
https://www.universiteitleiden.nl/en/staffmembers/naomi-truan