Mirjam Günther-van der Meij, Lector Meertaligheid & Geletterdheid, NHL Stenden Hogeschool

“Hoe kunnen wij van onze school een plek maken waar minderheids- en migrantentalen een gelijkwaardige positie innemen?” 

De oorsprong van het project Meer kansen Met Meertaligheid (3M), dat liep van 2017 tot 2021, werd gevormd door een scala aan dergelijke vragen van basisschoolleerkrachten.  Binnen het 3M-project speelde de vraag hoe scholen hun onderwijs zo in kunnen richten dat minderheids- en migrantentalen een gelijkwaardige positie innemen, en hoe ze het beste kunnen omgaan met meertaligheid. De aanleiding voor het project was dat leerkrachten steeds meer te maken krijgen met leerlingen die thuis een andere taal dan de nationale of regionale taal spreken. Hoewel veel leerkrachten erkennen dat het ondersteunen van de taalontwikkeling van alle leerlingen cruciaal is om goede onderwijsprestaties te behalen, weten zij vaak niet hoe zij dit in de praktijk moeten brengen. Met andere woorden: ze zijn handelingsverlegen. 

Binnen het 3M-project leerden leerkrachten dat de waardering en het gebruik van thuistalen een grote rol spelen bij het verhogen van de onderwijsprestaties van hun leerlingen. Daarnaast leerden ze hoe zij alle thuistalen van de leerlingen een plek in de les kunnen geven, ook als ze die zelf niet spreken. Onze werkwijze binnen het 3M-project, van het vormgeven van onze workshops voor leerkrachten tot het ontwerpen van lesactiviteiten, werd gedaan vanuit het ‘holistisch model voor meertaligheid in het onderwijs’ (Duarte & Günther-van der Meij, 2018; Günther-van der Meij & Duarte, 2022). Dit model bestaat uit een continuüm van vijf meertalige benaderingen (taalbewustzijn, taalvergelijking, receptieve meertaligheid, CLIL en immersie) en beweegt zich van de waardering van talen tot het gebruik van de talen als voertaal. Deze zijn geformuleerd vanuit het perspectief van Functioneel Meertalig Leren (FML; Slembrouck, Van Avermaet & Van Gorp, 2018), dat inhoudt dat alle talen en variëteiten die leerlingen mee de klas in brengen in hun voordeel kunnen worden benut in hun leerprocessen en ontwikkeling. Op deze manier wordt er positief gebruikgemaakt van de talige diversiteit in de klas. 

De leerkrachten binnen het 3M-project werden door het projectteam in de holistische aanpak meegenomen zodat ze zich deze eigen konden maken en met meer zelfvertrouwen een meertalige didactiek in de eigen les toe konden passen. Dat eigen maken deden we door ons op drie principes te concentreren, die cruciaal zijn voor een leerkracht als het gaat om het ondersteunen van alle leerlingen in hun taalontwikkeling: 1) een positieve attitude ontwikkelen ten aanzien van de talen van de leerlingen, 2) kennis over meertalige taalontwikkeling aanbieden, en 3) praktische vaardigheden aanleren om die kennis didactisch toe te kunnen passen. Leerkrachten en (docent)onderzoekers gingen samen aan de slag met de meertalige vraagstukken van de scholen waarbij de leerkrachten getraind en begeleid werden door het 3M-projectteam. Daarbij was er veel ruimte voor uitwisseling en reflectie met het team en ook tussen de deelnemende scholen. 

Het 3M-project heeft ons veel geleerd over hoe de handelingsverlegenheid van leerkrachten omgezet kan worden naar handelingsbekwaamheid. Dat hebben we bereikt door: 

1. Meertaligheid te integreren in de dagelijkse onderwijstaken; 
2. Deze strategie aan te vullen met andere meertalige aanpakken; 
3. Leerkrachten onderdeel uit te laten maken van een team dat samen een pedagogische praktijk aanpakt. 

Deze drie lessen kunnen worden gezien als een waardevolle bijdrage om praktische vraagstukken rondom de inbedding van verschillende talen in het onderwijs te beantwoorden. Het 3M-project dient daarmee als voorbeeld van hoe meertaligheid een plek in het onderwijs kan krijgen en hoe we de talenrijkdom van leerlingen kunnen benutten. Een mooi voorbeeld voor binnen maar zeker ook buiten de regio. 

In de recent verschenen publicatie lees je alles over de opzet van het 3M-project, de producten die eruit voortgevloeid zijn (zoals een toolbox met lesplannen, een 12-talige online leeromgeving en kennisclips), hoe de meertalige interactie in de klas vormgegeven kan worden en over de ervaringen van leerkrachten die meewerkten. Voor de VO-versie van het 3M-project, Holi-Frysk – meertalig onderwijs voor iedereen, werd eerder ook een inspiratiegids uitgebracht. Gedrukte exemplaren van beide boekjes kunnen per e-mail aangevraagd worden. 

Referenties

Duarte, J., & Günther-van der Meij, M. T. (2018). A holistic model for multilingualism in education. EuroAmerican Journal of Applied Linguistics and Languages 5(2), 24-43. https://doi.org/10.21283/2376905X.9.153 

Günther-van der Meij, M.T., & Duarte, J. (2022) ‘There are many ways to integrate multilin- gualism’: All-inclusive foreign language education in the Netherlands”. In: A. Krulatz, G. Neokleous, A. Dahl (Eds.) Theoretical and applied perspectives on teaching foreign languages in multilingual settings (82-100). Multilingual Matters.

Slembrouck, S., Avermaet, P. van, & Gorp, K. van. (2018). Strategies of multilingualism in education for minority children. In P. van Avermaet, S. Slembrouck, K. van Gorp, S. Sierens, & K. Maryns (Red.), The multilingual edge of education (pp. 9–39). Palgrave Macmillan.