Luis Miguel Rojas Berscia

Luis Miguel Rojas Berscia is docent Spaanse taal en cultuur aan de Radboud Universiteit. Hij komt oorspronkelijk uit Peru en werd daar op jonge leeftijd beroemd omdat hij heel veel talen spreekt. Hij doet onderzoek naar de talen van het Amazonegebied en verdiept zich daarnaast in het Nijmeegse stadsdialect. Hij is dus een echte polyglot. Wij spraken met hem af en vroegen naar zijn taalverhaal.

Volgens een interview uit 2015 beheers je minstens 17 talen. We zullen je niet vragen ze allemaal op te noemen, maar neem ons eens mee in je taalgeschiedenis?

Ik ben om te beginnen tweetalig opgegroeid met Spaans en Italiaans. Daarnaast was er het Piemontees dialect dat mijn oma sprak – dit beschouw ik als mijn tweede moedertaal. Als kind leerde ik Engels vanaf mijn achtste jaar begon ik met Frans. Die taal heeft een speciaal plekje in mijn hart: ik werd daardoor echt verliefd op alles wat met taal te maken heeft. 

Als tiener leerde ik ook Duits, maar de grootste uitdagingen qua talen leren was in die tijd het Chinees. Toen ik 13 jaar oud was ging ik met mijn vader een weddenschap aan om deze taal te leren. Ik woonde toen in Lima, waar bijna geen mogelijkheid was deze taal te leren. Gelukkig vond ik een privéleraar en later ben ik via zelfstudie verder gegaan. Door de jaren heen heb ik mijn taalniveau verbeterd en uiteindelijk werd ik zelfs leraar Chinees. Op die manier heb ik genoeg geld gespaard om naar Nederland te gaan voor mijn masteropleiding. Toen heb ik uiteraard Nederlands geleerd, en ik profiteer hier ook van het feit dat ik aan de universiteit veel internationals om me heen heb om mijn verschillende talen mee te oefenen.

Wat trekt je aan in het leren van nieuwe talen? 

Ik vind grammatica en eigenlijk alles wat te doen heeft met taal fantastisch. Ik vind het motiverend om met allerlei mensen te spreken en hun levensgeschiedenis te leren kennen. Daardoor had ik al jong de ambitie om taalwetenschapper te worden, al vond niet iedereen in mijn omgeving dat een goed idee. Mijn interesse was eerst meer gericht op de Europese talen, maar dit veranderde toen ik aan de universiteit in Peru de kans kreeg om de verschillende talen van het Andesgebergte te bestuderen. Ik werd verliefd op de taaldiversiteit van mijn land.

Ik heb een proefschrift geschreven over het Shawi, een taal die door maar 30.000 mensen wordt gesproken, maar toch nog springlevend is. Op dit moment werk ik mee aan een onderzoeksproject over drugs in Zuid-Amerika. Een maand geleden was ik hiervoor op veldwerk in het Amazonegebied om onderzoek te doen naar woorden die te maken hebben met de cultuur rond Ayahuasca. We hebben daarvoor gesproken met een van de bekendste sjamanen uit dat gebied, dat was een indrukwekkende ervaring. 

Hoe werkt het leren van een inheemse taal? 

Voor het leren van een inheemse taal bestaan natuurlijk geen lesmethodes. Je moet het oppikken in de praktijk door veel naar mensen te luisteren en met hen te praten. Je begint dan met hele simpele zinnen. Het helpt dat in het Shawigebied de mannen tweetalig zijn, dus in het begin kon ik dingen in het Spaans aan ze vragen. Aan het begin is een lingua franca een handig hulpmiddel. Op dit moment doe ik monolingual fieldwork, dus wil ik geen Spaans meer gebruiken tijdens mijn projecten. 

Zijn er nog talen die je graag zou willen leren? 

Ik wil natuurlijk altijd mijn Nederlands verbeteren, er zijn ook andere talen die op mijn verlanglijstje staan. Ik wil op dit moment graag Armeens leren; ik was daar vorig jaar drie weken en ik vond het een hele leuke taal. Ook heb ik een beetje onderzoek gedaan naar het Armeens en ik vind de syntaxis heel interessant. Ik wil ook nog een aantal talen van Azië leren, bijvoorbeeld het Kantonees uit Hong Kong en het Bahasa Indonesia. Er zijn altijd nieuwe talen te leren, maar ik heb er niet altijd de tijd voor. 

Wat is volgens jou de beste methode om een taal te leren? 

Naar mijn mening is onderdompeling de beste methode. Als je niemand hebt om met deze nieuwe taal te spreken, dan wordt het erg moeilijk om die goed te leren. Wanneer je alleen een lesmethode gebruikt, krijg je misschien een goede kennis van de grammatica, maar om er echt vloeiend in te leren communiceren heb je significant others nodig, zoals een vriend, een geliefde of familie. Je moet je sociaal openstellen en je best doen om mensen uit andere culturen te ontmoeten. 

Ik realiseer me trouwens dat het een privilege is dat ik zoveel heb kunnen reizen en daardoor een polyglot ben geworden. Er zijn veel andere mensen in Latijns-Amerika die hier talent voor hebben, maar geen financiële mogelijkheden hebben om iets met hun meertaligheid te doen. 

Hoe kunnen we meertaligheid in Nederland stimuleren?

Hiervoor moeten we beginnen met het aankweken van taalbewustzijn in het onderwijs. Je moet je realiseren dat meertaligheid in grote delen van de wereld eerder regel dan uitzondering is.  Dat zie je heel duidelijk in het Amazonegebied en in grote delen van Afrika. Ik heb ook onderzoek gedaan in de Grote Zandwoestijn in Australië en werkte daar met mensen die wel 8 of 9 talen spraken, waarvan meerdere inheemse talen. Dat was heel interessant en ik vind het ook wel een voorbeeld voor de huidige generatie in Nederland, die weinig urgentie voelt om verder te kijken dan het Nederlands en Engels.

Je kunt als docent beginnen met aan de leerlingen te vragen welke talen ze thuis horen. Er worden in ons land zoveel talen en dialecten gesproken naast het Nederlands: Turks, allerlei varianten van het Arabisch, Pools, Oekraïens, et cetera. De taaldiversiteit waarmee veel kinderen opgroeien moeten we niet zien als een probleem, maar juist als een verrijking.

Je verdiept je tegenwoordig in het Nijmeegse dialect. Wat vind je daar interessant aan? 

Een van de boodschappen van dit project is dat je niet ver hoeft te reizen om een grote taaldiversiteit te vinden. Hier in Nijmegen hebben we een stadsdialect dat wordt gesproken door mensen uit de zogenaamde lagere sociale klasse. Het is een taalvariant die bezig is te verdwijnen door invloed van sociologische factoren. Ik wil onderzoeken hoe oudere generaties het dialect gebruiken om hun identiteit uit te drukken.

Wat neem je mee van je eigen ervaringen als taalleerder naar de collegezaal? 

Ik geef nu les in mijn eigen moedertaal, dat is voor mij een nieuwe ervaring. Ik geef de studenten mee dat Spaans niet alleen de taal is van Spanje, maar ook van heel veel gekoloniseerde gebieden. Ik vertel altijd veel over de geschiedenis van die landen en de inheemse invloeden op de Spaanse taal. Volgens mij vinden de studenten het heel interessant als ik daarover praat. 

Wat betreft het taalleren geef ik tips aan studenten als ze erom vragen. De methodes die we hier op de universiteit gebruiken zijn goed, maar ze zijn niet voor alle studenten ideaal. Elk persoon leert op zijn eigen manier. Mijn cursus werkt misschien goed voor studenten die interesse hebben in grammatica en voor anderen niet. Dan probeer ik ze andere dingen aan te reiken om hun Spaans te verbeteren. 

Wie is je voorbeeld op het gebied van meertaligheid?

Een van mijn voorbeelden uit de academische wereld is professor Pieter Seuren. Hij was hoogleraar taalfilosofie aan de Radboud Universiteit en was een van mijn mentoren toen ik nog promovendus was. Hij kon meer dan 12 talen spreken en zijn Engels was bijna accentloos. Een heel bijzonder persoon. Ook ben ik fan van Emanuele Marini, een wereldberoemde Italiaanse polyglot. En op mijn lijstje mag ook Yupiter niet ontbreken, die ik leerde kennen tijdens mijn werk in Australië. Hij kende misschien wel negen of tien inheemse Australische talen. 

Wat voor voorbeeld wil je zelf zijn voor je studenten? 

Ik wil hun laten zien dat je heel zelfstandig moet zijn, zowel in academisch opzicht als in je persoonlijke leven. In de huidige wereld is het essentieel om autonoom te denken. Dat is een van de belangrijkste kwaliteiten voor een intellectueel en een academicus. En als je in talen geïnteresseerd bent, dan sta je meer open voor verschillende manieren van denken. Dat is ook een belangrijke waarde die ik wil meegeven.