Door Audrey Rousse-Malpat en Christine Vidon (Rijksuniversiteit Groningen)

Uit onderzoek blijkt dat we niet allemaal even goed zelfstandig kunnen leren. Zo hebben we bijvoorbeeld niet allemaal hetzelfde vermogen om te reflecteren en kunnen we niet allemaal even goed een realistisch plan maken, een doel stellen en onszelf organiseren om dat doel te bereiken. Bovendien vinden we niet altijd de motivatie om een taak te vervullen, hoe belangrijk die ook is.

Een deel van deze kenmerken horen bij onze persoonlijkheid en we moeten het er gewoon mee doen. Maar een groot deel hiervan kun je leren. Aan de ene kant verwachten we dat kinderen dit geleidelijk aan leren vanuit thuis, maar we zien het juist ook als fundamentele taak van het onderwijs om leerlingen tegen het eind van hun schoolcarrière erop voorbereid te hebben dat zij zelfredzaam de volwassenheid in kunnen rollen.

Zeker aan de universiteit verwachten we dat onze eerstejaars studenten met een grote mate van zelfstandigheid binnenkomen. Maar we constateren steeds vaker dat deze verwachting niet voor alle studenten geldt. Sterker nog, het lijkt erop dat studenten uit het Nederlandse schoolsysteem minder zelfstandig zijn dan onze internationale studenten. Dit kan een logisch gevolg zijn van selectie: deze internationale studenten maken de stap om naar het buitenland te gaan om te studeren, dus waarschijnlijk zijn zij zelfstandiger dan de gemiddelde Nederlandse student die dicht bij huis gaat studeren. Toch, moeten we ons in het hoger onderwijs de vraag stellen of we genoeg doen om studenten, die minder zelfstandig zijn, te blijven ondersteunen in de ontwikkeling van hun zelfredzaamheid.

Als docent-onderzoekers van team Frans van de afdeling Language Learning (onderdeel van de Bacheloropleiding Europese Talen en Culturen) aan de Rijksuniversiteit Groningen werken we aan twee projecten waarin we onderzoeken hoe het vreemdetaalonderwijs een rol kan spelen bij het ontwikkelen van zelfstandigheid. In het project InDEP(th) kijken we hoe zelfstandigheid en andere studenteigenschappen een rol spelen bij het succesvol leren van een taal gedurende drie semesters. In het project Succesfactoren bij taalvaardigheid in het hoger onderwijs onderzoeken we de effecten van een onderwijsinterventie, die specifiek erop gericht is om de zelfstandigheid te bevorderen van taalstudenten die hier moeite mee hebben. Als we dit goed doen, hopen we dat de vaardigheden die ze bij ons aangeboden krijgen bij het leren van een vreemde taal de studenten ook helpen bij andere aspecten van hun academische studie.

We kunnen dit mooi onderzoeken bij de taalvaardigheidscursussen Frans omdat we net een nieuw curriculum ontwikkeld hebben waarin studenten veel zelfstandigheid en autonomie moeten aantonen (voor meer informatie over Frans over ons curriculum kun je deze Prezi of deze presentatie bekijken). Onze studenten moeten in anderhalf jaar van het B1 naar het C1 niveau geraken met 4 contacturen per week. Dit betekent dat het leeuwendeel van de tijd die ze nodig hebben voor het ontwikkelen van hun taalvaardigheid buiten de les gebeurt. Van studenten vergt dit dat ze zelf hun leerproces in de gaten houden, de regie in handen nemen en een grote mate van zelfreflectie en motivatie inzetten.

Deze didactische aanpak is in lijn met onze visie op taalonderwijs, die sterk geïnspireerd is door het ERK: ook daarin wordt het belang van leerderautonomie benadrukt (Raad van Europa 2020, p.28). Ons programma baseert zich op recente inzichten in onderzoek naar tweedetaalverwerving en didactiek, die conform de zogenaamde ‘dynamic usage-based’ visie nadruk leggen op het eigen gebruik van de taal door leerders en waarin communicatie centraal staat. Een taakgerichte aanpak zorgt ervoor dat studenten binnen en buiten de les aan een concreet project werken. We maken ruimte voor peer-feedback, groepsdiscussies over het proces van samenwerken en zelfreflectie. We zetten in op rijke input door authentieke en motiverende bronnen en projecten aan te bieden zoals films, podcasts, MOOCs, romans en andere creatieve teksten in het Frans. 

We merken dat deze aanpak voor veel van onze studenten heel goed werkt – en toch zijn er een aantal die te laat ontdekken dat het leren van een taal een proces is waar ze continu zelfstandig aan moeten werken. Als taaldocenten zijn we ons ervan bewust dat we hierin een sleutelrol kunnen vervullen door de vinger aan de pols te houden en studenten zo te begeleiden dat zij die mate van zelfstandigheid ontwikkelen en de regie over hun leerproces kunnen nemen.