door Jean-Marc Dewaele (Birkbeck, University of London)

Foto: Katja Wauters-Dewaele

Het concept van de “native speaker” in het vreemdetalenonderwijs wordt al lang ter discussie gesteld door taalkundigen, maar vreemd genoeg blijft het een centrale pijler van het onderwijs van het Engels als een vreemde taal. Het doel van het onderwijs is vaak om de leerlingen (de “non-native speakers”) aan te moedigen om als “native speakers” te klinken.  Dit doel is niet realistisch vermits de meeste mensen die een vreemde taal leren of geleerd hebben een accent hebben in de vreemde taal. Ze riskeren zich daardoor machteloos en schuldig te voelen. Doet het er eigenlijk toe wanneer iemand zich uitdrukt met een buitenlands accent en een paar foutjes maakt als we die persoon perfect begrijpen? Dit is in feite mijn geval. Ik woon al 28 jaar in Londen, maar van zodra ik iets zeg, horen de Britten dat ik niet Brits ben en soms stellen ze de vraag (meestal vriendelijk) waar ik vandaan kom. Als dat buiten Londen gebeurt, antwoord ik meestal dat ik van Londen ben. Als ze aandringen zeg ik dat ik Belgisch ben. Als taalkundige vind ik het eerder grappig, maar het is een constante herinnering dat ik er niet helemaal bij hoor, want taal is een manier om je identiteit te tonen. Zelf heb ik daar geen probleem mee, want ik ben fier op mijn Belgische identiteit, maar het is cruciaal dat niemand zich hoeft te schamen om zijn/haar accent, evenmin als geslacht, haarkleur, huidskleur of welk kenmerk ook dat ons kenmerkt en waar we weinig of geen controle over hebben.

De “native speaker” ideologie is diep geworteld in eentalige ideologie en in een mythisch geloof in onwrikbare normen over taal en ras. Het is gemakkelijk te vergeten dat er altijd al enorme variatie heeft bestaan tussen en binnen talen. Talen evolueren voortdurend, beïnvloeden elkaar, dialecten en sociolecten van dezelfde taal zijn niet altijd te begrijpen door alle sprekers van de taal. Is het dan gerechtvaardigd om “non-native speakers” als eeuwige mislukkelingen te zien en -als ze de taal onderwijzen- ze veel minder te betalen dan hun collega’s die met de taal geboren waren? Dit is het geval in Thailand.  Om van het linguïstiek deficietdenken af te stappen, kunnen we putten uit de Positieve Psychologie die de nadruk legt op de positieve kanten van het leven – zonder daarbij de negatieve kanten te negeren. Vanuit dat perspectief kunnen we vreemde taalleerders en -gebruikers zien als mensen van wie het linguïstisch glas halfvol is, eerder dan halfleeg. Het is cruciaal dat niemand gediscrimineerd wordt op basis van zijn accent. De zanger Arno Hintjes, die met een sterk West-Vlaams accent in het Frans en Engels zong, was een mooi voorbeeld van een fiere en succesvolle tweedetaalgebruiker.

Referentie

Dewaele, J.-M. & Saito, K. (2022) Positive Psychology can combat the pernicious native speaker ideology. The European Educational Researcher, 5(2), 225-234. https://doi.org/10.31757/euer.526