Door Nivja de Jong:

Het vervolgtraject van Curriculum.nu behelst onder meer het vaststellen van eindtermen en het opstellen van heldere kaders voor (eind-)toetsing. Over andere vakgebieden weet ik het niet, maar bij de talen (zowel moderne vreemde talen als bij Nederlands) hebben de ontwikkelteams waarschijnlijk op hun handen moeten zitten, zó jeukten die om direct al aan het werk te gaan met eindtermen en toetsing. En geen wonder, het huidige centraal eindexamen voor de talen is misschien wel de grootste hindernis en valkuil voor docenten die hun vak interessanter willen maken en hun leerlingen beter op hun toekomst willen voorbereiden. Ik beperk deze discussie nu even tot de moderne vreemde talen, maar bijna hetzelfde gaat op voor Nederlands. Want hoe ziet een centraal eindexamen er in 2019 uit?

“Het huidige centraal eindexamen voor de talen is misschien wel de grootste hindernis en valkuil voor docenten”

Teksten over van alles en nog wat met voornamelijk multiple choice vragen. Als voorbeeld, het eindexamen havo Duits bevatte teksten en interviews uit kranten en tijdschriften over allerhande onderwerpen: legokunst, lederhosen, fietsovertredingen, het gebruik van interpunctie in whatsapp, een aantal korte ingezonden brieven over blijven zitten, etc. Veel opdrachten bij de teksten vragen een keuze te maken (“welke zin geeft paragraaf X het beste weer” of “welk woord past op positie X”), en sommige opdrachten vragen om een korte zin als antwoord. Als je goed bent in Duits ga je dit eindexamen halen, daar twijfel ik niet over. En als je niet goed bent in Duits dan kun je het wel schudden. No way dat je dan een voldoende haalt. Dus hoezo zou een dergelijk eindexamen werken als hindernis of valkuil voor docenten die goede lessen willen maken? De toets differentieert de leerlingen op taalvaardigheid van het Duits, zoals je zou willen. Het probleem van het huidige eindexamen is dat je het beduidend beter gaat maken als je veel getraind hebt met dergelijke teksten en vooral met dergelijke opdrachten bij de teksten. Dus wat doen docenten (noodgedwongen)? Leerlingen heel veel laten trainen met dergelijke teksten en opdrachten bij de teksten.

In de toetswereld heet dit fenomeen “washback”: wat je toetst zal effecten hebben op hoe de lessen/het curriculum voorafgaand aan de toets er zullen uitzien. Die zogeheten washback kan negatief zijn wanneer de lessen de leerlingen vooral voorbereiden op de toets, en niet zozeer op de wereld; de washback kan ook positief zijn: als de toets authentieke situaties simuleert, waarin de leerling over relevante inhoud moet communiceren op verschillende manieren (productief als schrijver en spreker; receptief als lezer en luisteraar; én interactief met een gesprekspartner), dán zal de docent zijn lessen precies zo inrichten dat de leerling al die dingen leert te beheersen. Met andere woorden: als de ontwikkelteams meer inhoud in het curriculum willen brengen, dan zou ik ze aanraden die inhoud ook in de eindtermen te brengen. De teksten in het examen over cultuur en over taal, bijvoorbeeld over dialect en whatsappinterpunctie zijn dan geen uitzondering of toevalligheid meer, maar regel. En als de ontwikkelteams de focus minder op leesvaardigheid gecombineerd met multiple-choice-vaardigheid zouden willen, en meer op gespreks- en spreekvaardigheid, dan zou ik ze aanraden voorstellen te doen voor toetsvormen met authentieke spreek- en gespreksopdrachten. Authentieke communicatieve toetsen, met relevante inhoud over taal en cultuur zullen dan namelijk vanzelf leiden tot authentieke communicatieve lessen, met relevante inhoud over taal en cultuur.

Deze blog maakt deel uit van ‘Geef handen en voeten aan Curriculum.nu’, een reeks die tot doel had eerste ideeën rond de verdere uitwerking van Curriculum.nu te verzamelen van de aanloop naar de presentatie van de eindproducten tot aan de landelijke studiedag van Levende Talen. Klik hier voor een overzicht van alle blogs.